Tutuala
Bairo Tutuala
Área 92,10 km²[1]
Populasaun 1252 (tinan 2015)[1]
Xefe Suku António da Fonseca
(Eleisaun 2009)[2]

Tutuala sidade ho suku ida iha postu administrativu Tutuala, munisípiu Lautein, Timór Lorosa'e nian.

Jeografia edita

Bairos Suku Tutuala
Vila
Ioro Pitileti
Tchailoro Tutuala
Vero

Suco Tutuala mak pontu leste liu iha illa Timor. Iha parte oeste mak Suku Mehara, ne'ebé mós pertense ba gabinete administrativu Tutuala, no Suku Muapitine, ne'ebé pertense ba gabinete administrativu Lospalos. Iha parte norte mak Tasi Banda ho Tasi Wetar (Tasi Feto) no iha parte súl mak Tasi Mane (Tasi Timór). Iha Timor nia parte leste, tasi-ibun ki'ik ida halai husi Kabu Cutcha iha parte norte ba parte sul. Iha ne'e iha tasi-ibun Valu nia sorin seluk, iha kanál ida-ne'ebé luan metru 600, liu husi illa Jako (Jaco), ne'ebé pertense ba Suku Tutuala. Mota Vero suli ba Tasi Timor iha tasi súl Suku nian. Tutuala nia parte oeste mak Lagoa Zeleha ne'ebé ki'ik, tasi ida-ne'ebé iha mota ida-ne'ebé fó-han no liga liuhusi tasi ne'e nia li'ur ba Wetar nia mota.

Molok reforma territoriál 2015, Tutuala iha área 119.69 km².[3] Fronteira ho Mehara sai aat liu no Tutuala entrega área sira iha parte súl oeste ba Muapitine. Agora Tutuala iha área 92.10 km²,[1] ne'ebé fahe ba Ioro, Pitileti, Tchailoro no Vero nia aldeia haat.[4]

 
Igreja Nossa Senhora de Fátima, bairo Tutuala

Bairo Tutuala mak sidade prinsipál iha postu administrativu ho naran ne'ebé hanesan. Suku ne'e lokaliza maizumenus kilómetru 190 bainhira ema-lubun ne'e semo iha parte leste kapitál estadu Dili, iha altitude 71 metru aas liu nivel tasi, iha parte norte husi Suku nee. Nia dook 32 km husi kapitál munisípiu Lospalos. Tutuala bele to'o husi Lospalos liu husi mikrolet liu husi estrada ne'ebé konstrui la di'ak. Besik ba suku ne'e mak Kabu Cutcha, iha illa Timor nia rohan parte leste. Atu to'o iha kadeia no tasi-ibun iha Valu, iha illa Jako nia oin, estrada ne'ebé la iha ai-tonka mak lori husi suku nee, no sa'e tun liuhusi ai-laran.

Uma barak liu mak uma simples. Iha suku ne'e nia parte leste iha vila ida husi era koloniál ne'ebé ohin loron iha uma-na'in ida (pousada). Administrador koloniál tutualas baibain hela iha nee. Eskola Primaria Tutuala no estasaun polísia iha importánsia rejionál ida.[5] Sentru rezolusaun mós iha estasaun médiku ida.[6] Igreja Sao Jose dé Tutuala harii iha tinan 1972/73 husi Aman Salesian Bernardo Joao Soares, ne'ebé mai husi Kabu Verde. Liurai Joaquim Fonseca dé Tutuala fó rai nee.

 
Pousada

Alende Tutuala mak iha suku Ioro (Loro), Tchailoro (Chailoro, Cailoro) no Vero iha parte súl oeste no iha suku Pitileti (Piti Leti, Petileti) iha parte súl leste.[7] Iha parte oeste husi Vero, iha dalan ba Mehara, ne'e mak fonte husi Came Ira.[8]

Iha fatuk-kuak no fatuk-kuak 30 resin iha distritu administrativu Tutuala. Porezemplu, besik Tutuala mak Ili Kere-Kere, Lene Hara, Lene Kici, Acitaukuru no Jerimalai.[9] Fatuk-kuak Lenetulu to'o maizumenus metru 170 iha rai okos, to'o metru 51 iha kle'an. Salaun prinsipál ne'e ho luan metru sanulu resin.[10]

Iah fatin nee mos governo timor halo ana hanesan parque nacianal ida nebe fo naran hero nasional timor nian nebe moris iha rai tutuala duni Nino Konis Santana nebe uluk hanesan boot resistencia nian iha ailaran ou xefe estdao mayao da FALINTIL iha ailaran too nia mate.

Populasaun edita

Populasaun 1.252 (2015).[1]

Ligasaun ba li'ur edita

 commons:Main Page
Commons
Commons: Tutuala – Imajen sira

Referensia edita

  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 Direcção-Geral de Estatística: Ergebnisse der Volkszählung von 2015 Archived 2019-09-23 iha Wayback Machine., abgerufen am 23. November 2016.
  2. Secretariado Técnico de Administração Eleitoral STAE: Eleições para Liderança Comunitária 2009 – Resultados
  3. Direcção Nacional de Estatística: Population Distribution by Administrative Areas Volume 2 English (Census 2010; PDF; 22,6 MB)
  4. Jornal da Républica mit dem Diploma Ministerial n.° 199/09
  5. Parlamentary election Polling Center 2007.
  6. Mapa UNMIT Augustu 2008
  7. Timor-Leste GIS-Portal
  8. Helen K. Larson, Duncan Buckle, Jessica Lynas, Andrew Storey, Chris Humphrey: Additional records of freshwater fishes from Timor-Leste, with notes on the fish fauna of the unique closed Irasiquero River system, The Beagle, Records of the Museums and Art Galleries of the Northern Territory, 2007 23: 131–135.
  9. Sapo.tl: Timor-Leste tem mais de 30 grutas e abrigos com arte rupestre, 2014
  10. Fatuk-Kuak Hosi Timor Lorosa’e: Caves of Timor-Leste, p. 32–34.


Suku postu administrativu Tutuala nian  
Mehara  | Tutuala