Valencià
Lia-valensianu
Lokalizasaun lia-valensianu entre rain ne'ebe ko'alia lia-katalaun.
Ko'alia iha: Komunidade Valensianu, Rai sira Ebru nian katalaun no komarka aragonés Matarraña (hotu iha España)
Totál makdalek: 2 000 000
Estatutu Ofisiál
Lian ofisiál: Komunidade Valensianu
Klasifikasaun linguistiku Indo-europeu

 Itáliku
  Romániku
   Italo-osidentál
       Galo-ibériku
        Ibero-romániku
         Katalaun
          Katalaun osidentál
           Valensianu

Regula husi: Acadèmia Valenciana de la Llengua
Kódigu dalen
ISO 639 ca
ISO 639-2: cat
SIL cat

Lia-valensianu ka valensianu (ho lia-valensianu valencià ka llengua valenciana) mak naran istóriku no tradisionál lia-katalaun nian ne'ebé ema sira ko'alia iha Komunidade Valensianu, iha ne'ebé dalen ne'e ofisiál hamutuk ho lia-kastellanu. Mós ne'e naran ne'ebé ema sira fó ba dalen ne'e iha ninia Estatutu Autonomia nian. Mós ne'e dialetu ida lia-katalaun nian ne'ebé ema sira ko'alia iha País Valensianu no iha tasi-mane Kataluña nian, no dialetu ne'e to'o Rai sira Ebru nian (ho lia-katalaun Terres de l'Ebre no ho lia-kastellanu Tierras del Ebro) no komarka aragonés Matarraña nian (ho li-katalaun no lia-aragonés Matarranya no ho lia-kastellanu Matarraña).

Fonétika edita

  • Pronúnsia -r ikus nian, ne'ebé hetan lakon iha lia-katalaun jerál, nu'udar ezemplu: cantar, ahir.
  • Letra g no j iha pronúnsia pre-palatál afrikadu sonoru, hanesan ho lia-italianu, oin-seluk iha katalaun sentrál, ne'ebé iha pronúnsia frikativu sonoru. Iha lia-valensianu hosi To'os Valénsia nian (ho lia-valensianu L'Horta de València no ho lia-kastellanu Huerta de Valencia), letra hirak-ne'e sai surdu, hetan pronúnsia hanesan ch lia-kastellanu nian no hanaran valensianu apitxát (ho lia-valensianu valencià apitxat).

Morfolojia edita

  • Morfema pesoa uluk singulár nian konjugasaun uluk nian ho -e, nu'udar ezemplu: jo cante.
  • Iha konjugasaun sira seluk, morfema ne'e la eziste, hanesan iha lia-katalaun medievál, nu'udar ezemplu: jo sent, jo dorm.
  • Pasadu imperfeitu konjuntivu nian hanesan iha variedade lia-aragonés nian ansotanu no iha parte lia-kastellanu, nu'udar ezemplu: jo cantara, tu cantares, ell cantara, nosaltres cantàrem, vosaltres cantàreu, ells cantaren; envezde forma jerál iha lia-katalaun, ho tipu jo cantés, tu cantessis, no resikliu... hosi ne'ebé lia-valensianu padraun uza variedade ida, nu'udar ezemplu: jo cantàs, tu cantasses, no resikliu... Fronteira entre sistema rua ne'e liña entre Villores no Alkalá de Xivért (ho lia-valensianu Alcalà de Xivert no lia-kastellanu Alcalá de Chivert).
  • Konservasaun nivel tolu kdook nian iha demonstrativu no iha advérbiu fatin nian (hanesan lia-aragonés, lia-kastellanu no lia-portugés), biar ne'e la'ós españolizmu tanba ne'e feisaun regulár lia-katalaun medievál nian) no empregu forma la reforsadu sira-nian demonstrativu sira-nian nivel uluk no daruak nian, nu'udar ezemplu: este, eixe, aquell; açò, això, allò; ací, ahí, allí ka allà.
  • Iha lia-valensianu sentrál no iha zona sira lia-valensianu nian hosi Alikante, pasadu perfeitu simples indikativu nian dalen klásiku nian iha vitalidade, nu'udar ezemplu: jo cantí, jo fiu, ells menjaren (iha pasadu perfeitu perifrástiku: jo vaig cantar, jo vaig fer, ells van menjar, respetivamente).

Sintase edita

  • Kombinasaun sira pronome sira-nian dativu no akuzativu nian pesoa datoluk maksakar ho respeitu ba lia-katalaun jerál, maibé ne'e mantein forma dativu nian hanesan ho lia-katalaun medievál no ho variedade aragonés belsetán. Nu'udar ezemplu:
    • Li la (la-hi ho lia-katalaun daudauk)
    • Li'l (l'hi ho lia-katalaun daudauk)
    • Li les (les-hi ho lia-katalaun daudauk)
    • Li'ls (els-hi ho lia-katalaun daudauk)

Haree mós edita

Ligasaun ba li'ur edita