ASEAN: diferenças entre revisões

Conteúdo apagado Conteúdo adicionado
k Reverted edits by 189.48.188.8 (talk) to last revision by Legobot
Sem resumo de edição
Liña 1:
'''ASEAN''' - '''Asosiasaun ba Nasaun Sudeste Aziátiku''' -- nian moris iha tinan [[1967]] liu husi xamada ida maka naran "Deklarasaun [[Bankoke]]", nebe asina iha loron 8 fulan Agostu tinan ida neba liu husi paíz fundador na'in lima maka hanesan ([[Filipinas]], [[Indonézia]], [[Malázia]], [[Singapura]] no [[Tailândia]]).
 
Mosu tiha hafoin luta ba poder iha [[Indonézia]] ([[1965]]-[[1966]]) no iha plena faze ba intensifikasaun funu [[Vietname]] nian, ASEAN mosu tan hanesan aliansa polítika ida ba "[[Komunizmu]]" (liu husi konstituisaun ida "kordaun sanitáriu" haleu [[Vietname]] tomak) duké hanesan asosiasaun ida ho pretensaun ekonómika. MaibeMaibé, Deklarasaun ne'e la husik atu subliña katak husi nia objetivu prinsipál ida hakarak hamoris lalais nia [[ekonomia]] rai neba nian liu husi kooperasaun ho paíz sira seluk.
 
Hahú iha tinan [[1977]], maka preokupasaun ekonómika sira ne'e komesa manan importánsia bo'ot ho asinatura, iha loron 24 fulan Fevereiru tinan ida ne'e, husi PTA - "''Preferential Trade Agreement''". Ne'e pretende sai hanesan instrumentu fundamentál husi aumentu ba troka komersiál sira ho paiz organizasaun nian. MaibeMaibé, ida ne'e la pretende atu tuir pasu husi bo'ot integrasaun ekonómika nian nebe maka mai hanesan trilladu, ho ida ne'e, [[Komunidade Ekonómika Europeia]] - [[CEE]] (agora daun-daun hakoak nasaun na'in sia).
 
Instrumentu prinsipál ba implementasaun PTA nian, maka hanesan prátika tarifa aduaneira preferénsia ho paiz aderente ho fim hodi aumenta [[komérsiu]] internasional intra-asosiasaun. Maski asosiasaun PTA nian, paíz nebe konkorente liu ho sira maka komplementár, mantein polítika defeza husi nia merkadu nasionál. Tanba ne'e, impaktu ba akordu ne'e sai limitadu.
Liña 23:
Implementasaun husi eskema ida ne'e, destinadu hodi aumenta liu tan troka ho paiz rejiaun neba nian nebe produs sira nia ai-fuan. De faktu, troka hirak ne'e sei aumenta husi osan [[dólar amerikanu]] biliaun 44 iha tinan 1993 ba biliaun 95 (liu tan dobru) iha tinan [[2000]], hatudu husi taxa kresimentu anual nian besik porsentu 12 (12%). Resultadu ne'e hanesan katak [[komérsiu]] intra-ASEAN nebe hatudu iha tinan [[2000]] besik porsentu 23 (23%) husi [[komérsiu]] internasional rejiaun nian.
 
MaibeMaibé valor/folin ne'e konsidera ona modestu husi observadór balu, maka justifika situasaun ne'e hanesan faktu husi estrutura produtiva husi paiz oin-oin sai konkorrénsia liu tan du ke komplementar. Komplementaridade ho [[ekonomia]] nebe maka iha, no entantu, mai aumenta ba buat nebe maka fundamentál ona papel nebe maka halao ona husi empreza estranjeira (rai-liur) nian (ezemplu, hanesan ema [[Japaun]] sira) lokaliza ona iha rejiaun paiz oin-oin.
 
Husi ne'e rezulta katak [[komérsiu]] internasional paiz ASEAN nian kontinua dezenvolve nafatin liu-liu ho paiz eksterior (rai-liur) nian ba Asosiasaun.
Liña 32:
No [[Timór-Leste]]? Oinsa atu artikula buat nebe mosu oras ne'e iha ita nia rai laran, ho [[ekonomia]] ida maka sei fraku tebes-tebes iha fatin hotu-hotu, ho movimentu kresente integrasaun ekonómika rejional ida ne'e. [[Timór-Leste]] bele hela iha ninin iha prosesu ida ne'e? Buat nebe los maka hanesan susar tebes-tebes hodi hanoin iha [[Timór-Leste]] izoladu ida husi rejiaun restu nebe maka besik "naturalmente" insere/hatama...
 
MaibeMaibé, karik buat ne'e los, maka pergunta sira tuir mai hanesan, pelo menus rua: bainhira realiza integrasaun? Ho kondisaun oin sa? Nota katak resposta ba questaun hirak ne'e laos independenti ho nia.
 
Kona ba pergunta ida uluk, sei hare hanesan quetaun ida laos deit ekonómika maibemaibé mos ho polítika, klaru saida maka sei sai ba autoridade timoroan sira (no sira nia kontraparte husi paiz ASEAN nian) hodi difini kalendariu nebe maka diak liu maibemaibé iha perspektiva ekonómika ida maka tenki previlejia adesaun ida ba médiu-longo prazu.
 
Kona ba pergunta rua tuir fali, no hatene ona katak ho integrasaun [[Timór-Leste]] nian iha ASEAN sei obriga ba redusaun taxa alfandegária no ba liberalizasaun ida husi importasaun tenki uza mekanismu ASEAN nian rasik nebe dehan ona iha leten, temporariamente hodi limita ambos husi efeitu modu nian hodi permit/hatan katak choke kona ba konta públika (redusaun husi reseita aduaneira nian) atu labele bo'ot liu no produtor nasionál sira (ka, diak liu, sira balu) laos deit manan kapasidade nebe presiza hodi rezisti importasaun ba produtu nebe baratu husi paiz sira seluk ASEAN nian maibemaibé, mos ikus mai kapasidade hodi produs, mesak ka iha asosiasaun nia laran ho investor rai-liur nian, hodi halo luan tan fatin ekonomiku nebe maka ASEAN hari hela.
 
== Ligasaun ba li'ur ==